ఎంతెంత దూరం,జాయిస్ కిల్మర్

 

ఇప్పటి వరకు చెట్లు నాటడంలో వుండే సాధక బాధలు చూశా౦. ఇక అడవుల సంరక్షణ గురించి వెళ్ళే ముందు ఒక మాట చెప్పాలి.  చిన్నప్పుడు విన్న పాట ఎందుకో అడవుల సంరక్షణ విషయ౦లో బాగా జ్ఞాపకం వస్తుంది. అది

ఎoతె౦త దూరం ,కోసిడి కోసిడి దూరం... ఈ పాట చాల దూరం ప్రయాణం చేయాల్సి వచ్చినప్పుడు, గెంతో దూరం లేదు, ఇంకొ౦చమే అని ఉత్సాహ పర్చడానికి చెప్పే పాట. అదే విధంగా అడవుల్లో, పల్లెల్లో తిరుగుతున్నప్పుడు , మనం చేరాల్సిన ప్రాంతం దూరం అయినప్పటికీ ,అది ఎంత దూరం అని వారిని అడిగినప్పుడు అరె! దూరం లేదు,  ఇదే దారిలో ఇంకొంచం వెళ్ళి కుడి .వైపు తిరిగి మళ్ళీ ఎడమ వైపు తిరిగి సక్కంగా పోతే అక్కడ ఒక చింత చెట్టు కనపడతది అక్కడి నుండి ఇంకో నాల్గు అడుగులెయ్యాలి అంతే, అక్కడే. చాలా సులువుగా ఎంత దూర మైనా దగ్గర వున్నట్టే చెబుతారు. కొత్తవాళ్ళు ఆ దగ్గరిని చేరడానికి మధ్యలో చాల మందిని మళ్ళీ  మళ్ళీ అడిగి తెలుసుకుని వెళుతూ వుంటారు.

ఇందంతా ఎందుకు చెబుతున్నానంటే ఆ దూరాన్ని దగ్గరగా చెప్పే వాళ్ళకి,  నడకే అలవాటు లేని వాళ్ళు కొత్తగా నడుస్తూ ఆ ప్రదేశాన్ని కనుగొనడమే గమ్యంగా అనుకుని వెళ్ళడం వల్ల,దారిలో మనం చేరే ప్రాంతం లో గొప్పదనం కంటే ,దారి పొడుగునా  ఎదురయ్యే వాళ్ళు కూడా మన గమ్యస్దానాలే అని తెలుసుకోక పోవడం చాల బాధాకరం.  ఇది ఎందుకంటే మనం ఒకరికి ఒకరo దూరమైపోయాం. మనం మర్చిపోయా౦ మన గమ్యం ఒకటేనని.

ఈ మధ్యన అమెరికాలో జార్జ్ ఉదంతం సందర్బంగా ఒక ఆఫ్రికన్ అమెరికన్ పర్యావరణ శాస్త్రవేత్త అన్నాడు...

పర్యవరణ సంరక్షణలో కీలక సమస్య అయిన వనరుల సంరక్షణ కంటే మా జాతి పై చూపిస్తున్న వివక్ష ఎక్కువగా వుంది, కారణం ఈ వివక్ష వల్ల మేము చెప్పేది వినరు. అవును ఇది ముమ్మాటికీ నిజం అక్కడా ,ఇక్కడా కాదు ఇది అంతటా వుంది. దీన్ని  శ్రీకాళహస్తి ప్రాంతంలోని జానపద గీతంలో ఆలకించండి.

నలుపు నలుపనేరు

నల్గురు నవ్వేరు

జగమేలు నారాయణ నలుపెగదా

నలుపు నలుపనేరు

నల్గురు నవ్వేరు

జగమేలు నారాయణ నలుపెగదా

గరళకంఠుని కడువ నలుపే గదా

నలుపు నలుపనేరు

నల్గురు నవ్వేరు

జగమేలు నారాయణ నలుపెగదా

సూర్యుడు ఎరుపైన,సేంద్రుడు తెలుపైనా

సూసేటి నయనాలు నలుపెగదా

నలుపు నలుపనేరు

నల్గురు నవ్వేరు

జగమేలు నారాయణ నలుపెగదా

గరళకంఠుని కడువ నలుపే గదా

నలుపు నలుపనేరు

నల్గురు నవ్వేరు

జగమేలు నారాయణ నలుపెగదా

వరిచేను పచ్చైనా ,వరికంకు తెలుపైనా

కోసేటి కొడవళ్ళు నలుపే గదా

నలుపు నలుపనేరు

నల్గురు నవ్వేరు...

 అవును నలుపు ,నలుపు అని నవ్వుతారు, గేలి చేస్తారు, దోచుకుంటారు ,కాని ఆ నలుపంచులోని వెలుగుని మాత్రం చూడరు...

ఈ   మాటలని నేను చాలాసార్లు విన్నాను, ఉమ్మడి అటవీ యాజమాన్యం కార్యక్రమం తొలి నాళ్ళల్లో మారుమూల ప్రాంతాల్లో తిరుగుతున్నప్పుడు వాళ్ళ పైన చూపిన వివక్ష కళ్ళారా చూసాను. అంతే కాదు ఎక్కువ శాతం అటవీ అధికార్లు, ఇతరత్రా ప్రభుత్వ అధికార్లు,ఇంకా అనేక మంది  అనేది ఒకే మాట  ‘దొంగల చేతికి, తాళాలు ఇచ్చాం.’ అంటే  మన పాలనా యంత్రాంగంలో గిరిజన, గ్రామీణ ప్రాంత వాసులు అడవుల దొంగలు, పట్టణ వాసులు దొరలు. మారుమూల ప్రాంతంలో తిరిగి చూస్తే కానీ తెలియదు ఎవరు దొంగలో ,ఎవరు దొరలో. దొర దొంగలు,దొంగ దొరలెవరో. కరోన టెస్ట్లు చేసినట్టే ఈ  మహమ్మారికి కూడా పరీక్షలు చేయాలి. అప్పుడు వాస్తవాలు బట్టబయలవుతాయి.

ఇక వారి మాటల్లో వింటే అసలు విషయం  ఏంటో తెల్సుతుంది. అందుకు  ముందుగా  ఉమ్మడి అటవీ యాజమాన్యం గురి౦చి తెలియాలి. ఉమ్మడి అటవీ యాజమాన్యం అంటే ప్రజల భాగాస్వామ్యoతో అడవుల సంరక్షణ చేయాలన్న తలుoపుతో మొదలుపెట్టిన కార్యక్రమం.  ఈ  ఆలోచనకు పునాది వేసింది వెస్ట్ బెంగాల్లోని అరాబారి అన్న గ్రామం అని అంటారు. అసలు అక్కడ ఎందుకు మొదలయ్యిందంటే , ఆనవాయితీ గా ఆ ఊర్లో సామాజిక వన పధకం కింద చెట్లని అటవీ శాఖవారు నాటే వారు. స్ధానికులకు తీవ్ర వంట చెరకు  కొరత వల్ల. కొద్దిగా  ఎదిగిన చెట్లని , దాని కోసం ఉపయోగించే వారు. దీని వల్ల వనం ఏర్పడలేదు. ఇది గ్రహించి ఒక అటవీ శాఖ అధికారి స్దానికులతో ఒక ఒప్పందం కుదుర్చు కున్నారు. అది, వాళ్ళకు కావాల్సిన వంట చెరకు కోసం  కొన్ని చెట్లని  నాటి, ,దానితో బాటు ఇతరత్రా చెట్లని కూడా వాళ్ళు సంరక్షిస్తే వాళ్ళకు లాభాల్లో పాతిక శాతం ఇస్తానన్నారు. అందుకు ప్రజలూ ఒప్పుకుని సంరక్షణ చేపట్టారు. అది విజవంతమయ్యి అ మాట అoతటా పొక్కింది. ఇంకే ముంది, ప్రపంచ బ్యాంకు, ఇతర ప్రపంచ దాత సంస్ధలు ముందుకు వచ్చి ఆర్ధిక సహాయం అందించడం వల్ల అది మన దేశంలో చాలా రాష్ట్రాల్లో అమలులోకి  వచ్చింది. ఇక ప్రపంచ వత్తిడి వల్ల తు.చ తప్పకుండా అమలు చేయడం మొదలు. అప్పటి వరకు అటవీ శాఖ ఆధీనంలో జరిగే అటవీ యాజమాన్యం , ప్రజల భాగస్వామ్యం లోకి మారింది. ఇక అప్పటి వరకు ప్రజల్ని దొంగలు అన్న పాలక వ్యవస్ధ ,ఇప్పుడు దొంగల చేతికి తాళాలు ఇచ్చాం అనడం మొదలు పెట్టారు. ఇది అసలు విషయం.

ఇదే విషయం గురించి  గత మెదక్ జిల్లాలోని నర్సాపూర్ దగ్గర  గ్రామంలో ఈ పధకం గురించి మాట్లాడుతున్నప్పుడు ఒక పెద్దామె అంది. ‘అంతా బాగానే వుంది సారూ, కాని ఒక్క విషయం అడుగుతా దానికి సమాధానం చెప్పండి సారూ.’ ఏంటి అని అడిగా, ‘సారూ అడవంతా పచ్చగా వున్నప్పుడు ఫారెస్తోల్ల చేతిలో వుండే అడవి, ఇప్పుడు అడవంతా పోయి కూట్లు(వేర్లు) వున్నప్పుడు, దొంగల చేతికి తాళ్లాలు ఇచ్చినామంటారు , గిది ఎంత వరకు నిజం సారూ. ఈరే చెప్పాలి.’  గంతే కాదు సారూ, అసలు అడవిని  ఎవరు పెంచారు సారూ, గదె పెరుగు తది, చెట్లని నాటి పెంచితే గది తోటైతది, అడవి కాదు. గిప్పుడు గీ కూట్లున్నాయి, జరంత మొగులై, ఆన బడితే గవే సిగురించి పచ్చగా ఎదుగుతాయి సారూ’, గదె అడివైతది’. ఇవే మాటలని వరంగల్ జిల్లాలోని ఒక మారుమూల గ్రామస్తుడు అన్నాడు, ‘గిదేంది సారూ చేరువులోని నీళ్ళని చేపలు తాగి, చెరువు ఖాళి చేసినాయ్యన్నారు,మల్లా గాదె చేపలకి చెరువు ఇచ్చిన్నారు’.

అవును ఆ కూట్లకి, ఆ చెరువులోని చేపలకి  ఎదిగే సమయం ఇస్తే,  అదే అడివైతది, చెరువు నిండుతది అన్న సూక్ష్మ జ్ఞానాన్ని మన అభివృద్ధి పయనంలో కోల్పోయాం. అందుకే మన బాటకి తోవ సూపేది ఎంత ఎంత దూరం అన్న ప్రోత్సాహం తో బాటు  స్ధానిక వాసుల పచ్చటి జ్ఞానోపదేశం, నేడు మనం కోల్పుతున్నది కేవలం ప్రకృతినే కాదు ఆ జ్ఞానేంద్రియాల్ని కుడా. ఆ జ్ఞానం కలగాలంటే మనకున్న అజ్ఞానం పోవాలి, అందుకు ఈ పాటని పదే పదే స్మరించాలి...

నలుపు నలుపనేరు

నల్గురు నవ్వేరు

జగమేలు నారాయణ నలుపెగదా

సూర్యుడు ఎరుపైన,సెoద్రుడు తెలుపైనా

సూసేటి నయనాలు నలుపెగదా

అభివృద్ధి కాంక్షలో దూరాల్ని పెంచుతున్నామే తప్ప  దగ్గర చేయడం లేదు. ఒక వైపు పచ్చటి హారాలు ఏర్పాటు చేయాలని చెబుతూ , మరో వైపు చెట్టుకి ఉండే నిర్వచనాల్ని మార్చే చట్టాల్ని ప్రవేశపెడుతున్నాం. మొన్ననే చేవెళ్ళ -వికారాబాద్ హైవే లోని  కొన్ని ఏళ్ళ  నాటి  వందల మర్రి చెట్లని నరికేస్తుంటే , చాలా మంది చెట్ల ప్రేమికులు, సంరక్షులు అడ్డుపడ్డారు. దానికి ఇంకా పూర్తి పరిష్కారం దొరికే లోపే, కేంద్ర ప్రభుత్వం  చట్టాలలో కొత్త సిఫార్సులు జోడించే క్రమంలో పూనుకుంది. అది వందకు పైగా వున్న హైవేలకు  చెట్లు అడ్డంగా వుండడం వల్ల వాట్ని నరికివేయాలన్న నెపంతో అటవీ చట్టంలో వున్న చెట్ల నిర్వచనాన్ని మారుస్తోంది. ఇక అశోకుడి నాటి కాలం మాట రహదారుల పక్కన చెట్లు నాటడం , వుండడం అన్నది చరిత్ర లోనే కనబడుతుంది.

వంగారి మాతాయి ఎనర్జీ పావర్టి నుండి  మహిళలను , ఎన్నో కుటుంభాలను  బయటకు తీసుకు రావాలన్న ఉద్దేశ్యంతో గ్రీన్ బెల్ట్  ఉద్యమం చేపట్టి౦దో దాని ఉద్దేశ్యం మారిపోతోంది.  కరోనా వల్ల వలస కార్మికులు తిరిగి వెళ్ళిపోయారు. మళ్ళీ వాళ్ల్లని నగరాలకి రమ్మని ఆహ్వానిస్తున్నారు. వాళ్ళు నగరాల్లో వుండి పనిచేస్తున్నప్పుడు, వాళ్ళు వంట వండు కోడానికి గ్యాస్ బండలు వుండవు, చాలా మందికి ఆధార్ కార్డులు లేవు. ఆ పరిస్థితుల్లో వాళ్ళు  ఇక్కడ వుండి వండు కోడానికి వుండే ముఖ్య ఆధారం చెట్లు. మరి ఈ రహదారులు ఎవరి రియల్ ఎస్టేట్ల అభివృద్ధికి!.    దీనితో బాటు కొన్ని వందల బొగ్గు గనుల తవ్వకాలకి అనుమతులు ఇస్తున్నారు. అటు ,ఇటు యధేచ్చగా పుట్టుకొచ్చే ఈ ప్రక్రియల వల్ల మళ్ళీ వలస ఇంకా ఉధ్రుతం అవుతుంది, క్రమేణా ఎనర్జీ పావర్టి పెరుగుతుంది. దాన్ని పరిష్కరించడానికి దిగుమతులు పెరుగుతాయి, ధరలు పెరుగుతాయి. ఇప్పటికే క్లైమేట్ చేంజ్ వల్ల వలస కూలి పై ఆధారపడే వారి జీవనం ,ముఖ్యంగా మహిళల పై  ప్రభావంపై పలు అధ్యయనాలు వాస్తవాల్ని వెల్లడించాయి. శాస్త్రవేత్తలు 2050 నాటికి మంచు ఖండాలు కరిగిపోతాయి అని అంటున్నారు. అంతె౦దుకు  ? కరోన వల్ల  చనిపోతాం అని తెలుస్తుంది తప్ప , దీని వల్ల బాల్య వివాహాలు పెరుగుతున్నాయి. పేద పిల్లలకి చదువు అందుబాటులోకి రాకుండా పోతుంది కారణం ఇట్స్ ఆల్   ఎ వర్చువల్ వరల్డ్ ఇన్ ఫ్యూచర్ అన్న వాస్తవాలు  బయటకు రావడం లేదు. కారణం విపత్తులో  కూడా మానవత్వం కాదు ముఖ్యం వ్యాపారం ముఖ్యం. శుభ్ లాభ్ కాదు, లాభ్ శుభ్  అన్నది నేటి నీతి. అందుకే క్రమేణా హరిత హారాలు కూడా   ప్లాస్టిక్ కవర్ల కంపెనీలకి  మంచి లాభ౦ తెచ్చి పెట్టె వ్యాపారాలు. అటు చెట్లు  నరుకుతూ, అడవులని పెకిలించేస్తూ , ఇటు చెట్లు నాటుతూ  పోతాం. లేని వాడు మటుకు  అటు ఇటు పరుగెడుతూనే వుంటాడు.

పోయే..పోయే...

చెట్టూ పోయే

పుట్టా పోయే

భూమి పోయే

పంటా పోయే

కుంటా పోయే

చెరువు  పోయే

పడిన వర్షం

నిలవ దాయే

పనికోసం

పట్నం వస్తే

గాలి కూడా

సోకదాయే

(నల్లగొండ, 96)

ఇక కవిత్వానికి వస్తే మనం దీర్ఘ కవిత రాస్తామా, లేక చిన్న కవిత రాస్తామా అన్న దానికంటే ఆ కవితలో చెప్పదలుచుకున్నది ముఖ్యం.    అప్పటికి, ఇప్పటికి, ఎప్పటికి టైం అండ్ స్పేస్ ని పట్టుకున్న కవిత రూపాల్లో వేమన శతకాలు, ఉర్దూ,పర్షియన్ , సూఫీ, హైకూల్ని మించినవి లేవు. ఎందుకంటే అవి కేవలం  ఒక టెక్నిక్  కాదు ఒక టెక్నాలజీలు. కవిత్వానికి మన మెదళ్ళలో ఎప్పుడూమెదిలే మొబైల్ రింగ్  టోన్లు అవి.   కవిత్వ బీజాల్ని భద్ర పర్చే మట్టి కుండలు. ఒక సారి మణిపూర్ వెళ్ళి నప్పుడు చూశా. అక్కడి మారు మూల  ప్రాంతంలో ని మట్టి గోడల ఇళ్ళల్లో, వాళ్ళు విత్తనాల్ని ఆ గోడల్లో దాచిపెడితే అవి మొలకెత్తడం. అదే దృశ్యం కర్నూలు  జిల్లాలో  పాత ఇళ్ళ మేడల పైన కనబడుతుంది.  నేడు మనకు ఏర్పడుతున్నది కేవలం ఎనర్జీ పావర్టినే కాదు క్రియటివ్ పావర్టి కుడా. కారణం మనచుట్టూ అంతరించుకుపోతున్న పచ్చదనం.

 ప్రపంచానికి చెట్లు కావాలి. ప్రపంచానికి క్రిమికీటకాలు కావాలి. ప్రపంచానికి కవులు కావాలి, వారిలో కొందరు చెట్ల గురించి రాస్తారు.

చెట్లు

జాయిస్ కిల్మర్,1914

నేనుకుంటాను ఇక వవీట్నిఎప్పటికీ చూడను

అందమైన తియ్యటి భూమి రొమ్ములకు

అంటిపెట్టుకున్న ఆకలిగొన్న చెట్టు గొంతును

రోజూ దేవుడి వైపు చూసే చెట్టుని

ఆకులతో నిండిన కొమ్మలతో ప్రార్ధిస్తూ

చెట్టు వేసవి దుస్తులలో

రాబిన్ పిట్ట గూళ్ళను

తన కేశాల్లో అలంకరించుకుని

మంచు తన రొమ్ముల్లో అల్లుకుని

వర్షంతో పెనవేసుకుని జీవిస్తూ.

నా లాంటి అల్పులు కవితలు అల్లుతారు

దేవుడొక్కడే చెట్టుని సృష్టి౦చగలడు

(అనుసృజన జీ.సత్యశ్రినివాస్)

చెట్లమ్మ-వంగారి మాతాయి

వంగారి మాతాయి

అల్లా రేనిబోజార్త్

పురుషులకు ఆమె తలొగ్గలేదు

ఆమె కేవలం భూమికి, నేల తల్లికి మాత్రమే తలొ౦చింది

ఆమె పురుషులకు వాళ్ళ మెదళ్ళలోని  హింస గురించి వాస్తవాలు చెప్పింది

అందుకు వాళ్ళు ఆమెని హింసించి బంధి౦చారు , ఆమె శరీరం కోలుకుంటున్నప్పుడు

ఆమె ఆలోచనలు ఇంకా శక్తి వంతమై౦ది, ఆమె గళం విజ్రు౦భించింది

ఆమె  మాటలు కొనసాగించింది

ఆమె  స్పష్టమైన తల్లి గొంతుతో మన తల్లి గురించి మాట్లాడుతుంది

భూమిని హింసించకండి, పిల్లల్ని కూడా.

నగరంలోని వనాన్ని పెకిలించి అక్కడ ఎత్తైన భవంతిని కట్టాలన్న వాళ్ళ మూర్ఖపు ఆలోచనను

ఆమె నిక్కరించి అడిగినప్పుడల్లా , మెదళ్ళలో హింసాత్మక  ఆలోచనతో వున్న పురుషులు ఆమెని  మళ్ళీకొడతారు

కాని, ఆమె గెలుస్తుంది. విజయం  తర్వాత విజయాన్ని, ఆమె నిరంతర కష్టం వల్ల భూమి గెలుస్తుంది

ఆమె తన పేదరికాన్ని, నిర్జీవమతున్న భూమి గురించి వ్యక్తపరుస్తుంది

ఇంకా  ఆమె చెబుతుంది, మహిళలు, పిల్లల పై జరుగుతున్న అణచివేత ఒకటేనని

ఆమె చెట్ల గురించి కలలు గని వాట్ని నాటుతుంది.

కాని అది చాలదు. ఆమె పేద మహిళల గురించీ కలలు కంటుంది

భూమి అంతటా జివనోపాధి లబించాలని ఆమె చెట్లు నాటుతుంది.

ఆమె మహిళలు సంఘటితం అవ్వడానికి పిలుపునిస్తుంది- అదే హరితహార ఉద్యమం.

ఆమె ఇచ్చిన స్పూర్తితో ఇక వారు వెనకంజ వేయరు.

జంతుశాస్త్రంలో ప్రొఫెసర్ అంతే కాదు జీవరాసులకు ప్రాణప్రధాత

ఆమె మహిళలకు  మొక్కలు నాటడానికి కొద్ది పాటి పారితోషికం ఇస్తుంది.

మెల్లి మెల్లిగా అడవులు తన జన్మభూమి కెన్యాలోకి తిరిగి వస్తాయి.

చిన్నప్పుడు ఆమె ప్రేమించిన  నదులు, వాగుల  స్పూర్తి వాక్కులు ఆమెకు జ్ఞాపకం వున్నాయి.

హింసాత్మక ఆలోచన గల మగాళ్ళు భూమిని హింసించిన తీరు

అత్యాశ పరుల ముందు భూమి తల్లి ఎలా వుండేదో ఆమెకు జ్ఞాపకమే!

వృక్తిగతమైన , వృత్తిపరమైన  దౌర్జన్యం జరిగినప్పుడు   ఆమె పార్లమెంట్ దృష్టికి తీసుకువెళుతుంది

అధికార పాలక పార్టీని ఓడించి నేషనల్ రెయిన్ బో సమన్వయ పార్టీ  అభ్యర్దిగా గెలుస్తుంది

పర్యావరణ,సహజ వనరుల  మంత్రిత్వ శాఖలో ఆమె ఉప మంత్రి అయ్యింది

అభ్యర్డులని గ్రీన్ బెల్ట్ మూమెంట్ దిశ గా ప్రోద్భలించడానికి కెన్యా మజిరంగ గ్రీన్ పార్టీని  ప్రోత్సహించింది

తర్వాత అది ఆఫ్రికా గ్రీన్ పార్టీస్ ఫెడరేషన్ లో, గ్లోబల్ గ్రీన్స్ లో  సభ్యత్వం  పొందింది

హింసాత్మక ఆలోచనల పురుషులు ఆమెని హింసించినప్పుడు

ఆమెకి ఫ్రాన్స్ ప్రజలు లిజియన్ ఆఫ్ హానర్ తో సత్కరించారు

భూమి పైన శాంతి,మానవత్వం కోసం పనిచేసే ఆమెకు ప్రపంచం నోబెల్ శాంతి పురస్కారం ఇచ్చినప్పుడు

కుళ్ళిన మెదళ్ల మగాళ్ళు ఆమెను ఇష్టమొచ్చినట్టు మాటలతో గాయపర్చి,దూషించినప్పుడు

ఆమె నిజాయితీ గెలిచింది

ఆమె ఇప్పుడు మనని విడిచి వెళ్ళింది, కాని ఆమె తల్లి లాంటి వాక్కు  ఇంకా స్పష్టంగా ,గట్టిగా ప్రతిధ్వనిస్తూనే వుంటుంది

ఆమె నిజాయితీ పలుకులు ఇంకా గట్టిగా ,స్పష్టంగా ప్రతిధ్వనిస్తున్నాయి.

ఇక ఆమెని ఎవరూకొట్టలేరు, ఆమె స్పూర్తి ఇంకా పలుకుతూనే వుంటుంది

మనమందరం ఆమెని విన్న వాళ్ళం , వాస్తవాన్ని గ్రహించిన వాళ్ళం

ఆమె పలుకులు మన అక్క చెల్లెళ్ళకి, అన్నదమ్ములకి స్పూర్తినిస్తూనే  వుంటాయి

విన్న వాళ్ళు ,పలికే వాళ్ళు, పిల్లలకి ఆశని ,బలాన్నిఅందించాలి

అవి భవిష్యత్తు పలుకవ్వాలి.

ఇప్పుడు వినే వాళ్ళు,

రేపటికి అందించండి-

(అనుసృజన -జి.సత్యశ్రీనివాస్)

అవును ఇప్పుడు వినే వాళ్ళు ,రేపటికి  మాటల్ని చేతలుగా అందించండి. అప్పుడు పుడమి వాక్కు నేలకి పచ్చటి తోరణాలు కడుతుంది. ఇది జరగాలంటే చెట్లను నాటుతునప్పుడు ప్రతి ఒక్కరి అవసరాల్ని, ఇష్టాలని గ్రహించి చెట్లు నాటాలి. లేకపోతే హరిత హారం కూడా మొక్కలు నాటడం  అనేమరో హరితమైన వ్యాపారం అవుతుంది.వంగారి మాతాయి 1976 లో నేషనల్ కౌన్సిల్ లో కార్యవర్గ సభ్యురాలిగా పనిచేసేటప్పుడు  భూమి పైన పచ్చదనంతో బాటు మహిళకు వంటచెరకు, ఇతరత్రా అవసరాల కోసం వనరుల కొరతను అరికట్టడానికి చెట్లు నాటే కార్యక్రమం మొదలుపెట్టింది. అది క్రమేణా నలుదిశలా వ్యాపించింది.1986  నాటికి ఆఫ్రికా లోని ఇతర దేశాలలోని 40 మంది ఆ స్పూర్తిని వారి ప్రాంతాలలో చేపట్టారు.టాంజానియా,యుతోపియ, మాలవి,లిసోతో,యుగాండా, ఇతియోపియా దేశాల్లో ఈ ఉద్యమం మొదలయ్యింది.2000లో ఆమె జూబిలీ కోయలిషన్   ప్రారంభించి అందులో  ఆఫ్రికాలోని  పేద ప్రజలు తీర్చలేని బాకాయి రుణ మాఫీ, భూ కబ్జా, పెద్ద ఎత్తున అడవులను ఇతరత్రా అవసరాలకు వినియోగించే తీరుని  అరికట్టాలని ఉద్యమించింది. ఆమె కృషికి 2004  లోనోబెల్ బహుమతి పొందింది. అంతే కాక ఎన్నో అంతర్జాతీయ పురస్కారాలు ఆమెకు లభించాయి.

నేను చెప్పే బదులు ఆమె మాటల్ని మననం చేసుకుంటే బాగుంటుంది. ‘విద్యాభ్యాసం అంటే  ప్రజల్ని నేల నుండి దూరం చేసేది కాదు, వారికి భూమి పై ఇంకా మక్కువని పెంచేది.ఎందుకంటే చదువుకున్న వారికి మనం కోల్పోయింది ఏంటో ఇంకా ఎక్కువగా అర్ధం అవుతుంది. ఈ గ్రహం భవిష్యత్తు మన అందరి భవిష్యత్తు , అందరం కలిసి దాన్ని రక్షించే ప్రయత్నం చెయ్యాలి. నేను  అటవీ శాఖ అధికారులతో , మహిళలతో   చెప్పినట్టు చెట్లు నాటడానికి డిగ్రీలు అవసరం లేదు.’

అవును చెట్లు నాటడానికి, ప్రకృతిని సంరక్షించడానికి పెద్ద చదువులు అవసరం లేదు, కొద్ది పాటి లోక జ్ఞానం, ప్రకృతి పైన ప్రేమ వుంటే చాలు, దురదృష్టం కొద్దీ అవే నేడు కనుమరుగవుతున్న గుణాలు.  ‘చిన్నప్పుడు ఆమె ప్రేమించిన  నదులు, వాగుల  స్పూర్తి వాక్కులు ఆమెకు జ్ఞాపకం వున్నాయి.’

 కాని ఎంత మంది పిల్లలకు ఈ అవాస్తవ ప్రపంచం లో నదులు, వాగులు, అడవులు, అంటే తెల్సు, వాట్ని నాశనం చేసిన వాడికి ఏమి తెల్సు ప్రకృతికి వారసత్వం లేకుండా చేస్తున్నాడని. ప్రకృతి లో ప్రతి జీవరాశికి తనకంటూ ఒక కధ, వారసత్వం  వుంటాయి, నేడు చెట్లను నరికి జాతీయ రహదారుల్లో  నిర్మాణం చేస్తుంటే అందులో కనిపించకుండా పోయేది కేవలం చెట్టే కాదు, ప్రకృతి వారసత్వం. అందుకే నేడు నదులకు . ప్రకృతిలోని జీవులకు జీవించే హక్కునిచ్చే చట్టాలు వస్తున్నాయి.

వీటి గురించి చెబుతూ ఆమె  ‘ప్రకృతిలోని అంతర్లీన సంబంధాలు అంటే ఆఫ్రికాలోని మూడు కాళ్ళ కుర్చీ గురించి ప్రస్తావిస్తుంది.  ముడుకాళ్ళ పైన వున్న పీట, ఒక్కో కాలు సమాజంలోని ఒక్కో స్తూపానికి  ప్రతీక. మొదటిది ప్రజాస్వామ్యానికి, అందులో మానవ  హక్కులకు, మహిళలకు, పిల్లలకు,  ప్రకృతికి స్ధానం. రెండవది సుస్థిరమైన ,సమానమైన వనరుల నిర్వహణ, యాజమాన్యం . మూడవది సమాజం, దేశం లోని  శాంతి, సంస్కృతి, సౌభ్రాత్రుత్వం. ఈ మూడింటిలో  ఏది లేక పోయినా రాజ్య వ్యవస్ధ నిలకడగా వుండదు, అభివృద్ధి జరగదు, అశాంతి ,సంఘర్షణలు చోటుచేసుకుంటాయి.

 అవును ఈ మూడూ కావాలి ,కాని కుర్చీల కోసమే జరిగే పోరాటాల కాలంలో వున్నాం. ‘కిస్సా కుర్సీ కా’ వీటి ఇసాబ్ కితాబులన్నీ అన్ని కాగితాలలో కనిపించవు.

‘మానవ హక్కులు, లేక పర్యావరణ హక్కులు అన్నవి ఏదో టేబుళ్ళ మీద పెట్టి చేర్చించి చేతులు దులుపు కోవడం కాదు. నేడు మనం వున్నది ఒక క్లిష్టమైన పరిస్దితులలో, దీనిని అధిగమించాలంటే మన ఆలోచనా ధోరణి మారాలి , అప్పుడు జీవనాధారమైన ప్రకృతిని సంరక్షిస్తాం.మన భూమికి కల్గిన గాయాలకు  సుశ్రూష చేస్తున్నామంటే అది మనకి కూడా అని అర్ధం కావాలి. అది వైవిధ్య భరితమైన అందమైన ప్రకృతిని ఆలింగనం చేస్కోవడం. నేడు సుస్ధిర అభివృద్ధి ,ప్రజాస్వామ్య౦ ,శాంతి అన్నవి విడదీయరానివి  ఇది సూక్ష్మ అవగాహన కాలం.’

ఇవి కెన్యా చెట్లమ్మ తల్లి  పలికిన నేల పలుకులు ...

ఇప్పుడు వినే వాళ్ళు,

రేపటికి అందించండి-

 

ప్రకృతి కి సమయం- సోజౌర్నర్ ట్రుథ్

 

ప్రకృతి సమతుల్యం కోసం ప్రతి ఏడాది జూన్ 5న పర్యావరణ దినోత్సవం జరుపుకుంటాం. ఇది 1972 లో ఐక్య రాజ్య సమితి మొదలుపెట్టింది. 1974లో ‘మనకున్నది ఒకే భూమి’ అన్న అంశంతో శ్రీకారం చుట్టింది, ఈ సంవత్సరం (2020) పర్యావరణ దినోత్సవ అంశం ‘ప్రకృతి కి సమయం.’ అందులో కీలక విషయం   భూమి మనుగడకు దోహదపడే జీవరాశికి, మానవ అభివృద్ధికి సదుపాయాలను ప్రోద్భలించడం. ఇది 46వ పర్యావరణ దినోత్సవం. దీనికి సంబంధించి 1992 లో  ప్యారిస్  కన్వెన్షన్ ఆన్ క్లైమేట్ చేంజ్ conference of parties(COP), ఈ ఏడాది జీవ వైవిధ్య సదస్సు 20 అక్టోబర్లో జరగాలి కాని కరోనా వల్ల అది 2021కు పొడిగించారు. సరే ఇక్కడ మనం ఆ సదస్సు విషయం కంటే ,ఈ సంవత్సరం అంశం గురించి కొద్దిగా లోతుగా పరిశీలిద్దాం!.

‘ప్రకృతి కి సమయం’ అన్నప్పుడు ప్రకృతి మనకు సమయం ఇవ్వడం , మనం ప్రకృతికి సమయం కేటాయించడం.అందులో మనతోబాటు భూమి పై వున్న జీవరాశిని దృష్టిలో పెట్టుకుని మానవ అభివృద్ధి  సాధించడం. ప్రకృతి మనకు సమయం కేటాయించడం అన్న విషయం కంటే మనం ప్రకృతికి సమయం కేటాయించడం , మానవ అభివృద్ధి అన్నవి పరస్పర విరుద్ధ ధోరణులు. ప్రకృతిని దోచుకునే ధోరణిలో వున్నవాళ్ళు ప్రకృతిని ఎంత తొందరగా దోచుకుందామన్న యావతో శాస్త్రీయ,సాంకేతిక పరిజ్ఞానంతో సంవత్సరం, నెలలు పట్టే కాలాన్ని గంటలు ,నిమిషాల్లో ప్రకృతిలోని వనరుల్ని తీసుకునే స్ధాయికి ఎదిగారు. ఈ ఎదగడంలో దళిత,గిరిజన, నల్ల జాతి ఖండాన్నిదోచేస్కున్నారు.

ప్రకృతి వనరులు అధికంగా వున్న ప్రాంతాలు చాల మటుకు అత్యంత పేద,అభివృద్ధి చెందని ప్రాంతాలు. బీహార్, ఒడిస్సా,ఝార్కండ్,చత్తీస్ఘర్, పాడేరు,అరకు,ఈశాన్య ప్రాంతాలు, లాటిన్ అమెరికా, ఆఫ్రికా ప్రాంతాల్ని అభివృద్ధి అన్న నెపంతో ఉద్దేశ్యపూర్వకంగా పేదరిక ప్రాంతాలుగా వుంచేస్తాం. కారణం వ్యాపారంలో చవకగా ఆ ప్రాంత వనరుల్ని హస్తగతం చేసుకోడానికి. ఇదంతా అనంతపురం గుత్తి ప్రాంతంలో పశువుల సంతలో తుండు గుడ్డ చాటులో చేతుల మధ్యన  పశువుల బేరసారo లాంటిది. మధ్యవర్తికి, వ్యాపారికి మటుకే లాభం, అమ్మే వాడికి ,కొనేవాడికి మటుకు నష్టం.

ప్రకృతి లో వున్న స్పేస్ ఇంకా  టైం అన్నవి  అభివృద్ధికి వనరులు.  అవి వ్యాపారం కోసం  తక్కువ  పెట్టుబడికి కొనుగోలు అయ్యే ముడిసరుకులు మాత్రమే. ఈ ముడిసరుకుల్లో పేద, దళిత,గిరిజన . నల్ల జాతీయులు కూడా చేరుతారు. వారి  శక్తిని, సమయాన్ని  ఉపయోగించుకుంటాం కాని అభివృద్ధి మాత్రం  నామ మాత్రమే.  అందుకే అబివృద్ధి క్రమం ఎన్ని ఏళ్ళు సాగినా వీళ్ళకు దక్కేదల్లా  ఎంతకీ అందుబాటులోకి రాని అభివృద్ధి మృగతృష్ణ వెంట  నడవడం,నడవడం,నడుస్తూనే వుండడం. అది నీళ్ళు, వంటచెరకు, పశుగ్రాసం, చదువు, ఆరోగ్యం, పని అన్నిటికీ వాళ్ళు నడుస్తూనే వుంటారు. కరోనా కాలంలో ఆ నడక భరోసాతోనే వాళ్ళు తిరిగి తమ ఊళ్ళకి నడిచారు, కారణం అభివృద్ది వాళ్ళకి ఇచ్చింది నడవ గలిగే మొండిధైర్యం ,ఆత్మ స్ధైర్యం తప్ప ఇంకేమీకాదు. ప్రకృతిని, భూమిని వనరులను అందించే ముడిసరుకుగా చూడడం రివాజుగా మారింది, దీనివల్ల వీట్ని సమిష్టిగా చూసే చూపుని కోల్పోయాం. ఇలా విడిగా చూడడం వల్ల  వాట్ని జీవ రాశిగా గురించడం లేదు. ఈ సామాజిక దృక్కోణం కన్జూమరిజం,క్యాపిటలిజం లక్షణం, ఈ లక్షణం వల్ల భూమిపైన, లోన వున్న వనరులుని తొలిచి,తొలిచి మరీ భూమినివివస్త్రని చేస్తున్నాం. ఇదే దృష్టి సాటి మనుషుల పైనా చూపుతాం.ముఖ్యంగా దళితులూ, గిరిజనులు, స్త్రీల పైనా. ఈ దృక్పధం వల్ల కుటుంభానికి, పిల్లలకి, అసలు మనకంటూ కూడా సమయం కేటాయించలేని స్దితిలోని వాళ్ళం ఇక ప్రకృతికి ,భూమికి సమయం ఏమి కేటాయిస్తాం, ఇది మనం కోరి తెచ్చుకున్న అభివృద్ధి. ఈ అభివృద్ధి పంధాలో  ప్రకృతి జీవన సమయం దోచుకోవడమే కొందరి మానవుల  అభివృద్ధి  అసంఖ్యాక మంది తమ వనరులు, యాస, బాష, కూడు, గూడు, గుడ్డ తో బాటు ఉనికిని జాడను సైతం కోల్పోతారు.

ప్రకృతిలో అవసరాలకు కావల్సినంత వుంది, అత్యాశకు కాదు అని మహాత్మా గాంధీ అన్నారు, కానీ అవసరం ,అత్యాశ మధ్యనున్న నిడివి కుంచిoచుకుపోయింది. అది ఎలా అంటే ఆర్ధిక శాస్త్రవేత్తల సిద్ధాంతం ప్రకారం ‘ధ ట్రాజిడి ఆఫ్ కామన్స్’. ఒక ఊర్లో నల్గురు కలిసి ఊర్లోని చెరువులో చేపలు పట్టుకోడానికి వెళతారు. అందులో 12  చేపలు వుంటాయి. ఒకే సారి 3 చేపలు పట్టుకుంటే ఇక మిగిలేది అంటూ ఏమీలేవు.అదే రోజుకి ప్రతి ఒక్కరు ఒకటి చప్పున పట్టుకుంటే చేపలు మిగిలి వాటి సంతతి పెరుగుతుంది, వాళ్ళకి చేపలు దొరుకుతాయి. అసలు ఈ ఉమ్మడి వనరులు వాట్ని ఉమ్మడిగా వాడే గుణం పోయింది. ఈ సిద్ధాంతాన్ని 1833 లో విలియం ఫోస్టర్ లాయిడ్ అనే ఆయన పశువుల గ్రాసానికి పచ్చిక మైదానాలు కొరత ఏర్పడుతున్నప్పుడు ప్రస్తావించాడు. పచ్చిక మైదానాల కొరత కృతిమంగా ఎంక్లోజర్స్ వల్ల ఏర్పడింది. అంటే ఒకరి అవసరం కంటే మరొకరి అత్యాశే బలమైనది. అది అనాదిగా కొనసాగుతూనే వుoది. అలా కొనసాగించడానికి పాలన వ్యవస్ధ, దానిని ప్రోద్భలించే సిద్దాంతాలు దోహదపడుతాయి. ప్రజాస్వాయం అందుకు అతీతం కాదు, కారణం దీన్ని నడిపే యంత్రాంగం విడివిడి భాగాలుగా పనిచేస్తుంది తప్ప సమిష్టిగా  కాదు. అందుకే మనకిప్పుడు కావాల్సింది బ్యూరోక్రాట్స్ కాదు బయోక్రాట్స్ కావాలి. ఎందుకంటే బ్యూరోక్రసిలో పాలన అంతా చట్టాల కాటాలో బేరీజు అయ్యి పాలన కొనసాగుతుంది. అందులో కోకొల్లల శాఖల మధ్యన సమన్వయం కొరవడుతుంది. అదే బయోక్రసి లో వైవిధ్య భరితమైన జీవన వ్యవస్ధలోని అంతర్లీన అల్లికల మధ్యన పొంతన కొనసాగుతుంది ,అది స్వయం పాలనకు దోహదపడుతుంది.  అభివృద్ధి  కొందరిదే కాదు అందరిదీ ,సమస్త జీవరాశిదీ అన్న సూక్తి అర్ధం అయినప్పుడే ప్రకృతిలో సమతుల్యత ఏర్పడుతుంది .

బ్లాక్ అండ్ గ్రీన్

నలుపు రంగు గురించి 1949 లో మేరీ చర్చ్ తెరేల్ అనే ఆఫ్రికన్ కార్యకర్త వాషింగ్టన్ పోస్ట్  పత్రిక సంపాదకుడికి రాసిన లేఖలో అంది ...‘ఫ్రెంచ్, జర్మన్,డచ్, జాపనీస్ అందర్నీ క్యాపిటల్ అక్షరంతో సంబోధిస్తూ  రాస్తూ ,అదే నోవా రెండవ కొడుకు హ్యాం సంతానమైన  మమ్మల్ని  స్మాల్ ‘ఎన్’ తో మొదలెట్టి నీగ్రోలు అని సంభోదించడం బావ్యం కాదు, మమ్మల్ని నీగ్రో అని సంభోదించడం మానండి. ఈ ప్రపంచంలో 57 ఛాయలతో   కలిసి  వున్న ఏకైక  జాతి మాది. అందుకే మేము నిజమైన రంగు మనుషులం”.

సోజౌర్నర్ ట్రుథ్ మొదటి ఆఫ్రో-అమెరికన్ స్త్రీల హక్కులు, భానిసత్వానికి వ్యతిరేకంగా పోరాడిన మహిళ.ఆమెను తొమ్మిది సంవత్సరాల వయస్సులో తన తల్లితండ్రుల దగ్గరనుండి లాగేసుకుని బానిసగా విక్రయించారు. 1810-1826 వరకు న్యూయార్క్ స్టేట్ లో బానిసగా పనిచేసింది.1827 లో అక్కడి నుండి పారిపోయి ఉద్యమకారిణి గా పనిచేసింది.1867లో ఆమె కన్వెన్షన్ ఆఫ్ థ అమెరికన్ ఈక్వల్ రైట్స్ అసోసియేషన్ లో ప్రసంగిస్తూ అన్న మాటల్లో కొన్ని... ‘స్నేహితులారా ,నేను వేరే క్షేత్రం నుండి వచ్చాను. ఆ క్షేత్రం గురించి మీరు ఏమి ఆలోచిస్తారో నాకు తెలియదు. కొందరికి  స్వేఛ్చ పుష్కలంగా వుంది. బానిసత్వాన్ని కొంత వరకు నిషేధిoచారు, సంతోషం, కాని దాన్ని కూకటి వేళ్ళతో పెకిలించాలి.అప్పుడే మనందరం స్వేచ్చగా వుంటాం. నేను ఒక పురరుషుడు శ్రమించి నంత  నేను శ్రమించాను , అది చెప్పాలంటే నాకు ఒక పురుషుడికి వున్న హక్కులు వుండాలి’.

నేను స్త్రీని కాదా?

సోజౌర్నర్ ట్రుథ్

అక్కడున్న మగాడు అంటాడు

మహిళకు సహాయం కోసం బళ్ళు కావాలి

కాలువల నుండి వారిని పైకి లాగాలి

ఇంకా వారికి అన్నిచోట్ల మంచి స్ధానం కావాలి

బండ్లు ఎక్కడానికి ఎవరూ నాకు సహాయం చేయలేదు

ఇంకా బురద గుంటల నుండి పైకి లాగను లేదు

మంచి స్ధానము ఇవ్వలేదు...

నేను స్త్రీని కాదా?

నన్ను చూడు

నా కండలు చూడు!

నేను దుక్కిదున్ని, నాట్లు వేశాను

కట్టెలు పోగుచేసి కంచెలు కట్టాను

ఏ మగాడూ నాకు దిక్సూచిగా నడవలేదు

నేను స్త్రీని కాదా?

నేను సరిసమానంగా పనిచేయగలను

నాకు లభి౦చినప్పుడు-

ఒక మగాడు తిన్నంత తినగలను-

కొరడా దెబ్బలూ ఓర్చుకోగలను

ఇలా, నేను స్త్రీని కాదా?

నేను పదమూడు  మంది పిల్లల్ని కన్నాను

అందులో చాల మందిని బానిసలుగా అమ్మేసారు

అప్పుడు పేగు తెగేలా  ఏడ్చాను

అప్పుడు ఏసు తప్ప  ఎవరూ వినలేదు

ఇలా, నేను స్త్రీని కాదా?

అక్కుడున్న పల్చటి నల్లటి మగాడు  అంటాడు

మగాళ్ళకి  వున్న హక్కులు స్త్రీలకూ వుండకూడదని

ఎందుకంటే క్రీస్తు స్త్రీ కాదని

మీ ఏసు ఎక్కడ నుండి వచ్చాడు?

దేవుడినుంచా ,స్త్రీ నుంచా!

మగాడికి అతనితో ఏమీ సంబంధం లేదు!

ఒకవేళ దేవుడే మొదటిగా స్త్రీని సృష్టించి వుంటే

ఒంటరిగా ప్రపంచాన్నితలకిందిలు చేసే

శక్తి సామర్ధ్యాలు ఆమెకుండేవి

స్త్రీలందరూ కలిసి

ప్రపంచాన్నిమళ్ళీ సరిగా నిలబెట్టనూ గలరు

(అనుసృజన-జి. సత్య శ్రీనివాస్)

  పై కవిత ద్వారా స్పష్టంగా తెలిసేది మనం మనతో వున్న స్త్రీని అర్ధం చేస్కోడానికి సమయం ఇవ్వక  పోగా  వాళ్ళ సమయాన్ని దోచుకున్నాం. అదే విధంగా ప్రకృతిని కూడా.  అసలు సమయమివ్వడం అంటే ప్రకృతిలో మనం, మనలో ప్రకృతి మిళితమవ్వడం.  ఒకరి చూపుతో మరొకరు వార్ని వారు అర్ధం చేస్కుంటూ , ప్రకృతి అవ్వడం. అది తెలిసినప్పుడు ప్రకృతి పరిరక్షణ కోసం కేవలం పర్యావరణ దినమప్పుడే చెట్లు నాటి మర్చిపోవడం కాక, చెట్లు జీవరాసులకు ఆసరాగా ,భూమికి కవచంగా, కవులకు,సాహిత్య కారుల సృజనాత్మకతకు ప్రేరణ అన్న బోధి చెట్టు వాక్కు భోధపడుతుంది. 1977లో పర్యావరణ దినోత్సవం నాడు  చెట్లు నాటే కార్యక్రమాని నోబెల్ విజేత కెన్యాకు చెందిన వంగారి మాత్తాయి ఏడుగురు మహిళలతో కలిసి తన పెరట్లో సాదాసీదాగా ఒక ఏడు చెట్లు నాటింది. అది గ్రీన్ బెల్ట్ ఉద్యమంగా మారి 2005  నాటికి 30 లక్షల చెట్లు నాటారు.  చెట్లు నాటుతూ పోతాం కాని దానికి మూలమైన వంగారి మత్తాయి ని మాత్రం స్మరించం. ఆమె ఆలోచన ఆమెకే పరిమితం చేస్కోక దానిని అందరిదిగా మల్చి  సమిష్టిగా పూనుకుంది. ఇవే పలుకులు పై కవితలోని చివరి పంక్తులు చెబుతాయి. ఆ పలుకులే  వాస్తమైనపుడు మన కవితలు కాగితాల మీద కాదు, చెట్లకు ఆకుల్లా, పక్షుల పాటల్లా సదా వుంటాయి. వంగారి అంటుంది  ‘మనం చెట్లు నాటినప్పుడు, శాంతి, ఆశల విత్తనాల్ని నాటుతాం.అంతే కాక మన పిల్లలకు భద్రమైన పచ్చటి భవిష్యత్తు కల్పిస్తాం!.’

ఆది నిజమవ్వాలంటే కుంకుమ సూర్యుడిని , నారింజ పండు లాంటి  సెంద్రుడిని నలుపు రంగులోని ఆకాశంలో  చూడాలి. అప్పుడే ప్రకృతి   వైవిధ్యం మనకు బోధపడుతుంది.అప్పడు  ఆ నలుపు రంగుని కాటుకలా కనురెప్పలకి అద్దిన చూపుడు వేలుకంటుకున్న పుప్పొడిని బుగ్గ మీద పెట్టుకుంటే దిష్టి సుక్కవుతుంది. అదే సుక్క ప్రకృతి ఉయ్యాలలోని  బోసినవ్వుల పసిపిల్లల బుగ్గలపై సదా వుండాలన్నది పచ్చని కోరిక.

 నేల, ఆత్మ, సమాజం

పర్యావరణ సంరక్షణలో చెట్ల సంరక్షణ కీలక మైనదిగా గుర్తించడం అయ్యింది. ఈ విషయంలో మూడు ప్రధాన అంశాలు వుంటాయి,1. చెట్లను(అడవులను ) నరకకుండా అడ్డుకోవడం 2. చెట్లను  నాటి ,సంరక్షించడం,3. అడవుల సంరక్షణ. మొదటి విషయాన్ని చూస్తే మన దేశంలో మూడు ఉద్యమాలు దీనికి సంబ౦ధించినవి వున్నాయి.  300  సంవత్సరాల క్రితం రాజస్థాన్ లోని బైశనవి ప్రాంతంలోని ఉద్యమం. 1972 లో ఉత్తరాఖండ్ లోని చిప్కో ఉద్యమం.కర్నాటకలోని అపికో ఉద్యమం, మొదటి రెండు ఉద్యమాలకి సారధ్యం వహించింది మహిళలే! చిప్కో ఉద్యమంలో ముఖ్య భూమికురాలు  చాము౦డేయి  ఉద్యమానికి గల కారణం చెబుతూ అన్న మాటలు, ‘నేను ఇక్కడికి  నాకు 17 సంవత్సరాలప్పుడు వచ్చాను. అప్పుడు అడవులు దట్టంగా, వివిధ రకాల జాతుల చెట్లతో బాగా ఉండేవి.  ఈ అడవినంతటిని గుజ్రాల్ మైనింగ్ కంపెని నాశనం చేసింది. మాకు నీళ్ళు లభిoచే సెలయేర్లు ఎండిపోయాయి, మైనింగ్ మా అడవుల్ని, సెలయేర్లను, మా జీవనాధారాలను నాశనం చేసింది. అందుకే మేము మా జీవితాన్ని అడ్డుపెట్టి ,మా అడవుల్ని, నదులను కాపాడుకుంటాం.’   ఈ మాటలు కేవలం తనవేకావు, ఆమె సహచరి ఇట్వారి ఇంకా అనేక మంది మహిళలవి కూడా.

అంటే మనం అంటి పెట్టుకున్న నేల మనలో అంతర్లీనంగా అల్లుకుపోతుంది. అది ఎలా అంటే  మా బాల్కనీ లో కూర్చుని ఓ పది అడుగుల దూరంలో  వర్షం పడుతున్నప్పుడు పూలతో నిండి వున్న తురాయి చెట్టుని చూస్తూ వుంటాను. ఓ నల్లటి పిట్ట చెట్టు కొమ్మల మీద కూర్చుని వుంటుంది. అది ఎక్కువ సేపు కూర్చోదు, మళ్ళీ ఏదో మర్చి పోయినట్టు ఏటో వెళ్ళి, ముక్కున కర్చుకుని వచ్చిన దాన్ని ,చెట్టుకు కట్టిన ఓ చిన్న గొట్టం లో తను అల్లుకున్న గూట్లో అమర్చుతుంది. ఇవన్నీ చూస్తున్న నా చూపుకి  ఇదే సమయం, స్ధలం. వర్షం ఆగిన తర్వాత  వెళ్ళి చెట్టుకింద వున్న బండ రాయి మీద కూర్చుంటా , చెట్టు కొమ్మ పైన అదే పిట్ట , అదే మాదిరి తన పనిలో తను నిమగ్నమై. చెట్టు పై నుండి  పూల రేఖలు రాలుతుంటాయి, వాటి తో బాటు వర్షపు చుక్కలు, ఇప్పుడు  నా చూపు, ఆలోచనలు  ఎర్రటి రేఖల తడి నల్లటి నేల సమయ స్ధలంలో  కలిసిపోతునట్టుగా ... . చెట్టు,నేల  మటుకు అలా అల్లుకునే వుంటాయి. కొద్ది సేపైన తర్వాత గూటి లోకి పక్షి వెళ్ళిపోతుంది . నేను నా గూటిలోకి. ఇప్పుడు ఇద్దరం ఎవరి గూటిలో వాళ్ళు. ఆ నేలకంటుకున్న చెట్టుని, చెట్టుకల్లుకున్న నేలని  ఇద్దరి గూళ్లలోని కాలానికి తీసుకుపోతాం. అప్పుడు పచ్చటి స్పృహధూపం గూళ్ళల్లో  పరుచుకుంటాయి.కాలంలోని ఋతువుల్లా. ఒకే ఋతువులో కొద్ది సమయం మాత్రమే, నేను గడిపింది. కాని ధూపం మాత్రం ఎప్పటికీ వుండిపోతుంది.

చెట్టు ఎన్నో జీవరాసులకు జీవనార్దాన్ని ఇస్తు౦ది, నేలకు కవచంలా వుంటుంది, కవిత్వానికి ప్రేరణ కూడా ఇస్తుంది.

మరి కొన్ని వందల  చెట్లు, అట్లాంటి వివిధ రకాల  వందల చెట్ల సముదాయమైన అడవి ఇచ్చే ప్రేరణ ఎంత సృజనాత్మకంగా వుంటుంది.  ‘Time is inner and outer space within us, unless we don’t make it a living, we are equalent to dead’. నేడు  మనం  కోల్పుతున్నది ఈ టైం అండ్ స్పేస్ ని.

ఆధునికతకు  ప్రేరణ ఇచ్చిన the age of enlightenment  వల్ల ఏర్పడిన పురోగతికి  ఆధునిక శాస్త్రీయ చూపు, ఆర్ధిక అభివృద్ధి లో  ‘టైం ‘ లో కామన్ గుడ్  అన్న అర్ధం మారి పోయింది.

 

చాము౦డేయి, చిప్కో ఉద్యమ నాయకురాలు మాటల్లో  ఈ  విషయం చెప్పడానికే ఉద్యమం మొదలయ్యింది. చెట్లని కౌగలించుకోవడం  అంటే మనమున్న నేలను అంటి పెట్టుకున్న చెట్ల కాలంలో మనము కలిసి పోవడం. ఇది అర్ధం కానివారికి అది కేవలం ఒక ఆలింగనం  గానే కనిపిస్తుంది. పది మంది స్త్రీలు చెట్లను కౌగలించుకుని సమిష్టి ప్రకృతి రూపమై జీవన సమరానికి యుద్ధ ధ౦కా మోగించే  దృశ్యం అది. అది సృజనాత్మక చూపులకు తాకుతు౦ది.

చినువ అచేబే మాటల్లో ‘స్త్రీలు, పురుషులు ,పిల్లలు, ఎలా జీవించాలో చూపిస్తున్నారు, ఇక్కడ   జీవితంలో  ఆనందం ఇంకా మరణించలేదు. ఇతర దేశాలకు ఎలా జీవించాలో చెప్పే వాళ్ళను ఇక్కడికి వచ్చి చూడమనండి.’

అవును  జీవితంలోని ఆనందం ,ఆ ఆనందం కోసం చేసే జీవన పోరాటం అన్నది వాళ్ళ ద్వారానే నేర్చుకోవాలి .  ఇది వాస్తవం...

 

సిన్స్యారు ఖాలలో

వాస్తవం కోసం ఓ పోరాటం మొదలయ్యింది

మాల్కొట్  తానాలో

హక్కుల కోసం పోరాటం

మన కొండలు, అడవుల కోసం

అవి మనకు జీవాన్ని ఇస్తాయి

చెల్లి, ఇది సంరక్షణ కోసం పోరాటం

జీవాన్ని ఇచ్చే  చెట్లను కౌగలించుకుందాం

ఇక నదుల్ని మన గుండెలకి

కొండల్ని ఖననం చేసే గనుల్ని ఆపుదాం

అవి మన అడవుల్ని,వాగుల్ని చంపేస్తాయి

సిన్స్యారు ఖాలాలో

జీవితం కోసం పోరాటం మొదలయ్యింది

-ఘనశ్యాం 'షాలని'

-అనుసృజన జి.సత్యశ్రీనివాస్

 

పోరాటం అన్నది కేవలం అడవుల నరికివేతను ఆపడం లోనే కాదు, చెట్లను నాటి సంరక్షించడంలో ,అడవుల సంరక్షణలో వివిధ రీతుల్లో వుంటుంది. చెట్లను నాటడం అంటే  ఏదో మొక్కులు తెచ్చి. గోతులు తవ్వి ,నాటి వెళ్ళి పోవడం కాదు. అవి నిలదొక్కుకునే వయస్సు వచ్చే వరకు వాట్ని పోషించి, సంరక్షించాలి. అంతక౦టే ముఖ్య విషయం చెట్లు అందరివి అన్నప్పుడు వాట్ని సంరక్షించేందుకు అందరూ ముందుకు రారు. ఎవరో కొందరే వస్తారు. ఇది కూడా ట్రాజడి ఆఫ్ కామన్స్ లో ఒక భాగం. ఒక పేద రాసి పెద్దమ్మ కధ...

ఒక వూళ్ళో ఒక పేదరాసి పెద్దమ్మ వుండేది. ఆమెకి ఒక మనవడు వుంటాడు. ఆమె  తన ఇంటి దగ్గర వున్న ఖాళీ ప్రదేశంలో  మూడు చెట్లు నాటుతుంది, వాటికి రోజూ నీళ్ళు పోసి ,సంరక్షిన్తుంది.  వీటిని అస్సలు పట్టించుకోని మనవడు ఒక రోజు ఆమె చెట్లకి  నీళ్ళు పోస్తుంటే  ఆమెని అడుగుతాడు. ముసలిదానా  రోజు ఈ చెట్లకు నీళ్ళు పోస్తావు, ఈ స్ధలం కూడా మనది కాదు, ఈ చెట్లు ఎవరివి, ఎందుకు నీళ్ళు పోసి  వీట్ని పెంచి, కాపాడుతావు?. అందుకు పెద్దమ్మ అన్నది, ఈ మొదటి చెట్టు నాది, అని ఇంకా చెప్పేలోపే  మనవడు అంటాడు, పోయేదానివి నీకెందుకు? నేను పోయినా చెట్టు  ఫలాల్ని నువ్వు , ఇంకా అందరు తింటారు కదా! సరే కాని నేను మాత్రం పండ్లు ఎవ్వరికీ ఇవ్వను. మరి రెండోది ఎవరిదీ?. అది నీది, ఆహా! చాల మంచి పని చేసావు, దీనికి బాగా నీళ్ళు పోసి ,కాపాడు. ఇక మూడోది, అదా,అది అందరిది. మరి అందరిది అయితే నువ్వెందుకు నీళ్ళు పోసి ,పెంచుతున్నావు?. అది అందరిది కాబట్టి ఎవ్వరు దాన్ని పట్టించుకోరు, అందుకే నేనే దానికి నీళ్ళు పోసి , పెంచుతున్నాను అంది.

నేడు చెట్లు నాటడంలో లోపించినది అందరిది అన్న భావన. దురదృష్టవశాత్తు  మన సమాజంలో పేదరాసి పెద్దమ్మలు లేరు. అసలు చెట్లు నాటే ముందు  చెట్లకి అనువైన నేల, వాతావరణం, పోషకులు, కావలి, అసలు స్దలం వుందా అన్నవి పట్టించుకోవడం లేదు. హరితహారం కార్యక్రమం ముందు నేడు ప్రభుత్వాలు చూసేది, వెతికేది, చెట్లు నాటడానికి కావలసిన స్ధలం. అదే కరువయ్యింది. చెట్లు అన్నవి వాతావరణ మార్పుని నియంత్రిస్తాయి , కాని మానవ నైజం ని కాదు కదా. ఈ నైజం అర్ధం అయినప్పుడు చెట్లను ,అడవులను, ప్రకృతిని కాపాడే  సామాజిక కవచాలు ఏర్పడుతాయి. ఆ ప్రయత్నమే వంగారి మాతాయి చేసింది.

 

“It’s the little things citizens do. That’s what will make the difference. My little thing is planting trees.” — Wangari Maathai. ఈ నిజమైన నలుపురంగు బిడ్డ వంగారి మతాయి శాంతి, ప్రజాస్వామ్యం, పర్యావరణం గురించి మనసా,వాచా, కర్మేణ జీవించిన తపస్వి.

కరోలిని న్దిరిటు- బెంజమిన్, హెచ్ ఎస్ సి

ఒక శక్తిశాలి స్త్రీ, మన చేతులు వదిలి వెళ్ళిపోయింది

కాని ఆమె ఆశలు ఎన్నో నెలల్లో ముఖచిత్రాలై అల్లుకున్నాయి

బిన్న దారిలో ఆమె  తన దిక్చూచిని అమర్చింది, దానికి వెనుకంజ వేయలేదు

మనం ఆమెని మార్గదర్శిని అంటాం

ఎందరో  భయపడుతూ వణికే  మార్గంలో ఆమె నడిచించింది

మనం ఆమెని సైనికురాలు అంటాం

ఆమె నమ్మిన దాని  కోసం  ధైర్యంగా ,పట్టుదలతో పోరాడింది

మనం ఆమెని విజేత అంటాం

మనం ఆమెని నాయిక అంటాం, ఆమె నాయకురాలు

అలా వంగారి మాతాయి వుంటుంది

ఎందరొ చూడడడానికి భయపడే ఎత్తుల పైన ఆమె చూపు వుంటుంది

ఎందరికో అంతుపట్టని మార్గాలని ఆమె మలిచింది

ఆమె ఒక నిర్ణయం తీసుకుంది

తన కోరికను పరిమితం చేస్కోవద్దని

మోకాళ్ళ మీద కూర్చుని ఆమె

ఏ మాత్రం సిగ్గు,బిడియం లేకుండా

మన చెట్ల జీవితం కోసం వేడుకుంది

ఆమె సంరక్షణ గురించి భోదించింది

నమ్మిన దాని కోసం కట్టుబడింది

ఆమె పట్టుదల వీడలేదు

కరురాకు* అప్రమత్తమైన కాపరి దొరికాడు

ఉహురు వనం ఎప్పటికీ కబళించబడలేదు

భూమికి శుశ్రూష చేయాలన్న

లోతైన వంగారి శ్రద్ధ

అనంతమైన ఆమె  భక్తి వెలుగు కిరణాలు

మనందరిలో నిజమైన తలంపవ్వాలి

మన ఉనికి కోసం కొత్త కోణాల్నిఆహ్వానిద్దాం

ఇక నువ్వు విశ్రమించు అమ్మ, శాంతిగా విశ్రమించు

నీ చెట్లల్లో ప్రశాంతంగా విశ్రమించు

మా చూపుల నుండి నువ్వు  నిష్క్రమించి ఉండచ్చు

కాని నీ శ్రద్ధ పరిమళాలు తచ్చాడుతూనే వుంటాయి

ఇప్పుడు నీ కళ్ళు మూసుకుని వున్నాయి

కాని,నువ్వు చెప్పిన  వాటన్నిటి కోసం  మా కళ్ళని మాత్రం తెరిచే వుంచుతాము,

ఈ భూమి ఎక్కడైనా గాయపడినప్పుడు, నీ గొంతు పలుకుతుంది

మమల్ని చెట్లు నాటమని, నాటమని, నాటమని,కొత్త చిరుగ్లు తొడగమని

కొన్ని లక్షల చెట్ల వేర్లు, కొమ్మలు స్వేచ్చగా ఎదగనివ్వమని

రాబోయే తరాలకు,పిల్లలకు వాస్తవంగా అందించమని

మనం ఆమెని

మార్గదర్శిని అంటాం

స్వేచ్చ సంరక్షకురాలు

జ్ఞాన వసంత

హేతుబద్ధత వాక్కు

కిటేన్గే* ఫ్యాషన్ చిహ్నం

కెన్యా ప్రియ హృదయం, పచ్చదనం రాణి

వంగారిని మననం చేస్కోవడం

అందిన వాటిని కర్చుకుని,నిప్పుని కూడా ఆర్పేందుకు ప్రయత్నించే

బుజ్జి ముక్కు హామింగ్ పక్షి అని తరచు అంటారు

అలా తలచుకోవడం...

అవిరైపోతున్న భూమిని రక్షించడానికి

మనం కూడా ,మన వంతు మన శక్తిసామర్ధ్యాలకు తగ్గట్టు చేయాలి

అలా వంగారిని మననం చేస్కోవాలి...

అదీ మననం అంటే

మనం ఇష్టంగా అంటిపెట్టుకున్న వాట్ని సంరక్షించడానికి

మనం మన భయాన్ని వదిలేయాలి!

అలా వంగారి ని మననం చేస్కోవాలి...

అది మననం అంటే

చెట్లని నాటడం అంటే

శాంతిని నాటడం

ఆమె ఆత్మ శాంతిoచు గాక!

( అనుసృజన-జి.సత్య శ్రీనివాస్)

*- కరుర- కెన్యా రాజధాని నైరోబిలోని అడవి. జపనిస్లో కరోర అంటే  పక్షి తల వున్నమానవ రూపం తో వుండే  దైవ అంశం

*-ఆఫ్రీకన్ దుస్తులు

మనం ఇష్టంగా అంటిపెట్టుకున్న వాట్ని సంరక్షించడానికి ,అవును మనం చెట్లను ఇష్టంగా నాటాలి,

అప్పుడు... ఈ భూమి ఎక్కడైనా గాయపడినప్పుడు, నీ గొంతు పలుకుతుంది... అంత కంటే గొప్ప కవిత్వం వుండదు....   అప్పుడు కవిత్వం మన అంతర్లీన, బాహ్య స్పేస్ ని కలిపే ఇన్ఫినిట్ టైం అవుతుంది. అది లివింగ్ పొయట్రీ అని ఎకో ఫెనిజం చెప్పే  బోధన... అలా , ఆమె ఆశలు ఎన్నో నెలల్లో ముఖచిత్రాలై అల్లుకున్నాయి...